الحمراء، كاخ سرخ مسلمانان اسپانيا-گرانادا

كاخ الحمراء اسپانیا الحمراء یا كاخ سرخ

كاخ الحمراء اسپانیا
الحمراء یا كاخ سرخ، قصر و قلعه‌ای باستانی است كه محل اقامت خلفای مسلمان شهر غرناطه (گرانادا) در جنوب اسپانیا بوده است. این محوطه تاریخی به همراه دو محوطه تاریخی دیگر جنرالیف و آلبسین كه در مجاورت آن قرار دارند، از سال 1984 در فهرست میراث جهانی یونسكو ثبت شده است.
الحمراء بر فراز تپه‌ای به وسعت 740 در 205 متر واقع در جنوب شرقی شهر غرناطه ساخته شده و دیوار دفاعی مستحكمی با سیزده برج حول آن كشیده شده است. رودخانه درو كه از تنگه‌ای عمیق می‌گذرد، این تپه را به دو نیم تقسیم و الحمرا را از آلبسین جدا می‌كند.
در مورد وجه تسمیه الحمراء روایات بسیاری وجود دارد. بر اساس معتبرترین روایت، الحمراء به خاطر رنگ سرخ دیوارهای خارجی‌اش كه از آجر و خشت‌های خشك شده در آفتاب ساخته شده‌اند، به این نام مشهور شده است. بر اساس روایت دیگری، الحمراء به خاطر لهیب سرخ مشعل‌هایی كه عملیات شب‌ها ساختمانی این كاخ برای سال‌ها در نورشان انجام می‌شد، به این نام خوانده می‌شود. گروهی نیز عقیده دارند كه نام الحمراء از نام خلیفه مؤسس آن، محمد ابن ‌الاحمر (مشهور به محمد دوم) گرفته شده است. اما آن چه مسلم است، این مجموعه تاریخی بین سال‌های 1248 تا 1354 میلادی و در دوران حكومت الاحمر و خلفای جانشین او ساخته شده است.
تزئینات داخلی مجلل الحمراء به سبك‌های عربی و اسلیمی را از میان خلفای مسلمان، به یوسف اول، محمد پنجم، اسماعیل اول و … نسبت می‌دهند، اما نام هیچ یك از هنرمندان و صنعتگرانی كه در ساخت این قصر نقش داشته‌اند با قطعیت مشخص نشده است. طرح‌های اسلیمی و گل و بته، سنگ نوشته‌هایی به زبان عربی، طرح‌های هندسی و كاشی‌های رنگی، از جمله مهم‌ترین تزئینات به كار رفته در بخش‌های مختلف الحمراء هستند.
پس از فتح شهر غرناطه توسط مسیحیان در سال 1492 میلادی، فاتحان تغییراتی در تركیب این كاخ به وجود آوردند. فضای باز كاخ با دوغاب پوشانده شد و طلاكاری و نقاشی‌های الحمراء تخریب شد. فرش‌ها و مبلمان قصر نیز تخریب و یا از آن خارج شد.
كارلوس اول، پادشاه اسپانیا (از 1516 تا 1556) بخش‌هایی از قصر را به سبك رنسانس كه سبك معمول آن دوران بود، بازسازی كرد و بخش اعظم كاخ زمستانی را برای ساخت عمارت‌هایی به سبك رنسانس كه هیچ‌گاه تكمیل نشد، تخریب كرد.
فیلیپ پنجم (پادشاهی از 1700 تا 1746) اتاق‌های قصر را به سبك ایتالیایی تزئین كرد و در وسط ساختمان‌هایی با معماری اسلامی و عربی، كاخی برای خود بنا كرد. در قرون آتی نیز حاكمان اسپانیایی هر یك بخشی از آثار هنری و معماری اسلامی ـ عربی این قصر را تخریب كردند. اما بیشترین آسیب، در سال 1812 و هنگامی به الحمراء وارد شد نیروهای فرانسوی چند برج از بروج سیزده‌گانه آن را تخریب كردند و تنها دست سرنوشت بود كه كل مجموعه تاریخی را از نابودی حفظ كرد. در جریان حمله فرانسوی‌ها به الحمراء، ناپلئون دستور می‌دهد تا كل مجموعه منفجر و با خاك یكسان شود. اما سرباز چلاقی در میان سربازان فرانسوی كه قلباً مایل به شكست ناپلئون بود، پیش از انفجار مواد منفجره آن‌ها را خنثی كرد و به این ترتیب باعث شد الحمراء برای نسل‌های آینده حفظ شود.
زمین‌لرزه‌ای كه در سال 1821 در غرناطه روی داد، باز هم آسیب بیشتری به الحمراء وارد كرد تا این كه بالاخره در سال 1830 و به دستور فردیناند هفتم، نخستین عملیات بازسازی و مرمت توسط معماری به نام خوزه كنترئاس، و بعدها توسط فرزند و نوه‌اش، با موفقیت نسبی در این مجموعه تاریخی اجرا شد.

الحمراء

از دروازه عدالت تا باغ عارف
بخش‌های اصلی مجموعه تاریخی الحمراء به قرار زیر هستند:
دروازه عدالت: ورودی اصلی مجموعه تاریخی الحمراء، دروازه‌ای قوسی به شكل نعل اسب به نام دروازه عدالت است كه برجی چهارگوش مشرف بر آن است و اعراب حاكم غرناطه از آن به عنوان دادگاه غیررسمی استفاده می‌كرده‌اند.
قصر كارلوس اول: این قصر عظیم با ظاهری سرد و ساده به سبك رنسانس، كاملاً در تقابل با طراحی پرجزئیات و ظریف كاخ الحمراء قرار دارد. نمای بیرونی این قصر را دیوارهای سفید و عظیم كه هیچ ویژگی یا تزئینات خاصی ندارند، پوشانده‌اند. بسیاری از كارشناسان مهماری مدرن، كارلوس را به خاطر انتخاب ساده‌ترین سبك معماری رنسانس سرزنش كرده‌اند و این كار او را به حس تحقیر و ناتوانی در برابر عظمت كاخ الحمراء نسبت داده‌اند. ساخت این قصر در سال 1526 آغاز شد و در سال 1650، در حالی كه هنوز تكمیل نشده بود، نیمه تمام رها شد.
ارگ: ارگ یا قلعه قدیمی‌ترین بنای ساخته شده در این مجموعه به دست عرب‌ها است كه احتمالاً بر فراز استحكامات رومی قدیمی‌تر، متعلق به قرن یازدهم، ساخته شده است. در حال حاضر از این ارگ عظیم، تنها دیوارها و برج و باروی آن باقی مانده‌اند. در دوران حكومت مسیحیان در منطقه، بخش‌هایی به این ارگ اضافه شد ه از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به توره دل كوبو (برج مكعبی) اشاره كرد.
تالار سفرا: این تالار كه بزرگترین تالار مجموعه الحمراء است، سرسرایی به شكل مربع است كه هر یك اضلاعش 11 متر طول و مركز سقف گنبدی شكل آن، 23 متر ارتفاع دارد. این تالار به پذیرش سفرای كشورهای خارجی اختصاص داشته است و تخت سلطان درست روبروی ورودی آن قرار می‌گرفته است. دیوارها و سقف این تالار پوشیده از تزئینات و طراحی‌های ظریف و پرجزئیات است.
حیاط شیرها: حیاط شیرها كه از جمله مشهورترین قسمت‌های الحمراء است، حیاطی مستطیلی شكل با اضلاعی به طول 35 متر و عرض 20 متر است كه حول آن را راهروهای كم‌ارتفاع با 124 ستون از مرمر سفید احاطه كرده‌اند. نام این حیاط از فواره‌هایی به شكل شیر كه حول حوض مركزی حیاط قرار دارند، گرفته شده است. این حیاط به همراه سه تالاری كه از طرفین به آن منتهی می شود، حرم یا اندرونی كاخ الحمراء را تشكیل می‌داده‌ است.
باغ عارف: جنرالیف یا باغ عارف (جنت العارف)، از بناهای متصل به الحمراء و از جمله قسمت‌هایی است كه تا حد زیادی اصالت اسلامی ـ عربی خود را حفظ كرده و در طول قرن‌های بعد كمتر تغییری در آن به وجود آمده است. این باغ كه حول ویلایی به همین نام قرار دارد، پوشیده از گل‌های اركیده است و پلكانی پوشیده از آب سرد روان، از دیگر بخش‌های جالب توجه آن است.